وظیفه کنتاکتور در تابلو برق

از جمله ابزارهای رایج و پرکاربرد در سیستم های کنترل الکتریکی، کنتاکتورها هستند. دلیل استفاده متداول از این کلیدها، ویژگی های مهمی هم چون حفظ ایمنی مدار و امکان کنترل از راه دور سیستم است. کنتاکتورها معمولا در داخل تابلو برق نصب و مورد استفاده قرار می گیرند. اما وظیفه کنتاکتور در تابلو برق چیست؟

برای شناخت وظیفه و کاربرد این تجهیزات در تابلو برق؛ ابتدا باید بدانیم کنتاکتور چیست؟ در این مقاله به بررسی سوالات و نکات مهمی در مورد کنتاکتورها پرداخته ایم. با ما همراه باشید.

کنتاکتور چیست؟

نوعی کلید الکترومکانیکی است که توانایی قطع و وصل کردن مدار را به صورت اتوماتیک دارد. در واقع برای روشن و خاموش کردن مدارهای الکتریکی، می توانیم از کنتاکتورها استفاده کنیم. هر کنتاکتور از سه قسمت اصلی تشکیل شده است. این سه قسمت شامل کنتاکت ها، کویل و محفظه کنتاکتور می باشد. وظیفه کنتاکت یا همان تیغه، انتقال جریان بار در مدار است.

کنتاکتورها عملکردی مشابه رله ها دارند. کنتاکتورهای نصب شده در تابلو برق، به کمک یک سیگنال فرمان جریان بار را کنترل می کنند. تفاوت اصلی کنتاکتور با رله در توانایی تحمل جریان می باشد. رله ها اغلب جریان های پایین را می توانند کنترل کنند؛ اما کنتاکتورها قابلیت کنترل جریان های خیلی بزرگ را نیز دارند.

وظیفه کنتاکتور در تابلو برق

با توجه به خصوصیات و کاربردهای یک کنتاکتور می توانیم به بررسی وظیفه آن در تابلو برق بپردازیم. وظیفه اصلی این کلیدها در تابلو برق، قطع و وصل جریان در مدار الکتریکی است. اما از آن جایی که کنتاکتورها کاربردهای متنوعی دارند، وظایف مختلفی را می توان برای آن ها در نظر گرفت.

تغییر وضعیت مدار

همانطور که گفته شد عملکرد کنتاکتور مشابه رله است. تغییر حالت خروجی کنتاکتور نیاز به اعمال یک سیگنال فرمان دارد. داشتن این قابلیت موجب شده که کاربر مستقیما با مسیر قدرت (ولتاژ و جریان بالا) در تماس نباشد؛ در نتیجه افزایش سطح ایمنی در تابلو برق را شاهد خواهیم بود.

عموما یک ولتاژ پایین با جریانی کوچک برای تغییر وضعیت کنتاکتور کافی است. باتوجه به وجود این قابلیت در کنتاکتور می توان گفت، مهم ترین وظیفه کنتاکتور در تابلو برق، تغییر وضعیت مدار یا روشن و خاموش کردن بار است. 

کنترل هیترهای الکتریکی

از جمله وظایف رایج کنتاکتورها می توان به کنترل هیترهای برقی اشاره کرد. هیترها به شکل وسیع در صنایع مختلف به کار می روند. مصرف جریان بالا در بعضی هیترها و هم چنین تعداد قطع و وصل زیاد آن ها سبب شده برای کنترل این تجهیزات از کنتاکتورها استفاده کنند.

برخی هیترها برای انجام درست وظیفه خود باید دما را ثابت نگهدارند. در این موارد برای کنترل دما یک ترموستات در محیط نصب می کنند. در این مدارها سیگنال کنترلی توسط ترموستات تولید و به کنتاکتور ارسال می شود. اگر از هیتر الکتریکی استفاده می کنید؛ وظیفه کنترل آن را به عهده کنتاکتور بگذارید.

کنترل مدارهای روشنایی و لامپ ها

در صنایع مختلف و حتی مصارف مسکونی رایج ترین نوع بار، مدارهای روشنایی و لامپ ها هستند. به کمک کنتاکتورها و برخی تجهیزات جانبی دیگر می توان زمان روشن و خاموش شدن لامپ ها را کنترل کرد.

همگامی که مدارهای روشنایی شروع به کار می کنند، جریانی بیش از جریان نامی خود از مدار می گیرند که به آن جریان راه اندازی می گویند. برای کنترل این نوع بارها از کنتاکتور خاصی استفاده می شود. بنابراین وظیفه کنتاکتور در تابلو برق می تواند کنترل تجهیزات روشنایی باشد.

کنترل موتورهای الکتریکی

کنترل موتورهای الکتریکی در تابلوهای برق را شاید بتوان به عنوان اصلی ترین وظیفه کنتاکتورها نام برد. معمولا برای کنترل این موتورها از کنتاکتور استفاده می کنند. اما باید به این نکته اشاره کرد که برای موتورهای کوچک و تکفاز نیازی به استفاده از کنتاکتور نیست.

با توجه به این موضوع که موتورها استفاده وسیعی در صنایع مختلف دارند؛ می توان گفت اصلی ترین کاربرد کنتاکتور، کنترل موتور الکتریکی است. هرچند که از کنتاکتورها برای کنترل جریان موتور استفاده می کنند؛ با این حال برای ایمنی بیشتر در زمان راه اندازی و توقف موتور، از سایر تجهیزات مانند سافت استارتر یا درایو نیز استفاده می شود.

سوئیچ بانک خازنی

یکی دیگر از وظایف کنتاکتور در تابلو برق، سوئیچ بانک خازنی است. بانک خازنی مجموعه ای از خازن ها است که جهت اصلاح ضریب توان و کاهش توان راکتیو شبکه مورد استفاده قرار می‌گیرند.  
در هنگام سوئیچ بانک خازنی، زمانی که خازن تخلیه است جریان زیادی از شبکه می کشد و هر چه می گذرد این جریان کمتر می شود. برای کنترل جریان در لحظه سوئیچ، نیاز به یک تجهیز ویژه به نام کنتاکتور خازنی capacitive contactor هست.

 بر روی کنتاکتور خازنی یک ردیف کنتاکت کمکی که با سیم های مقاومتی به کنتاکت های اصلی متصل هستند تعبیه شده است. کنتاکت های کمکی به لحاظ مکانیکی با کنتاکت های اصلی در ارتباط هستند. جریان در لحظه اتصال از کنتاکت های کمکی عبور داده می شود و جریان بالا توسط سیم های مقاومتی کنترل می شود. پس از اینکه خازن مقداری شارژ شد، کنتاکت های کمکی از مسیر خارج شده و کنتاکت های اصلی وارد کار می شوند.

کلام پایانی

همان طور که گفته شد؛ وظیفه اصلی کنتاکتورها در تابلو برق، کنترل بار الکتریکی و یا تعیین زمان روشن و خاموش شدن مصرف کننده هاست. وظیفه کنتاکتور متناسب با نوع مصرف کننده ها که متغیر هستند، تغییر می کند.

از جمله مهم ترین وظایف کنتاکتور می توان به کنترل موتور، تجهیزات روشنایی و هیترهای الکتریکی اشاره کرد. برای خرید یک کنتاکتور مناسب باید به نوع بار و دیگر پارامترهای مهم در انتخاب آن، دقت کنید.