در این محتوا می خواهیم به بحث جذاب بررسی تفاوت کنتاکتور و بریکر بپردازیم. کنتاکتور و بریکر هر دو در دسته تجهیزات فشار ضعیف قرار می گیرند. اما کنتاکتور در زیر دسته تجهیزات سوئیچینگ قرار دارد و بریکر ها تجهیزات حفاظتی مدار را شامل می شود.
کنتاکتور به عنوان یک کلید با قابلیت مدیریت از طریق سیگنال کنترلی، ارتباط بار با مدار قدرت را مدیریت می کند. بریکر ها تجهیزات حفاظتی هستند که در شرایط بروز خطا با قطع مسیر ارتباط بار و تغذیه از مدار و تجهیزات الکتریکی محافظت می کنند.
بریکر ها انواع مختلفی دارند. کلید حرارتی– کلید مینیاتوری– کلید هوایی و کلید اتوماتیک، انواع بریکر ها هستند. این تجهیزات در نوع حفاظت و ولتاژ کاری با یکدیگر متفاوت هستند. اما در مجموع مکانیزم کار همگی آن ها یکسان است.
به همین دلیل این دو تجهیز جایگزین یکدیگر نمی توانند باشند و در موارد بسیاری در کنار یکدیگر استفاده می شوند. مقایسه تفاوت کنتاکتور و بریکر به ما کمک می کند درک بهتری از عملکرد و کاربرد هر یک داشته باشیم. با ما همراه باشید.
بریکر مدار چیست؟
بریکر مدار (Circuit breaker) یا مدار شکن ها در دسته بندی تجهیزات حفاظتی مدار قرار می گیرند. بریکر ها از چندین کنتاکت ثابت و متغییر تشکیل شده اند. علاوه بر کنتاکت های ثابت و متغییر در ساختمان بریکر ها، تجهیزات جانبی به منظور بررسی جریان و ولتاژ نیز به کار رفته است. این تجهیزات با عنوان تریپ یونیت یا واحد شناسایی خطا شناخته و در دو نوع حرارتی-مغناطیسی و یا به صورت الکترونیکی طراحی می شوند.
تریپ یونیت حرارتی – مغناطیسی دو بخش مجزای حرارتی و مغناطیسی دارد. بخش حرارتی واحد تریپ یونیت وظیفه تشخیص خطای اضافه بار را بر عهده دارد، از یک بیمتال ساخته شده است. در شرایط بروز خطای اضافه بار، جریان بیشتری از مدار کشیده می شود. عبور جریان بیشتر سبب ایجاد حرارت می شود. حرارت ایجاد شده باعث می شود بیمتال منحرف شود و به صورت مکانیکی مدار را قطع کند.
در مقاله بیمتال چیست و چه کاربردی دارد، جزئیات بیشتری در این زمینه بیان شده است.
بخش مغناطیسی شامل یک سیم پیچ الکتریکی است که در جریان های ناگهانی و بالا تحریک می شود. خاصیت آهنربایی که در این سیم پیچ ایجاد می شود کنتاکت های متحرک را جذب و مدار را قطع می کند. بخش مغناطیسی تریپ یونیت از مدار در مقابل خطای اتصال کوتاه محافظت می کند.
بنابراین مهم ترین تفاوت کنتاکتور و بریکر، وجود واحد شناسایی خطا در بریکر است. این واحد با نام تریپ یونیت در بریکر ها شناخته می شود. خطای اتصال کوتاه و اضافه بار مهم ترین خطاهایی هستند که بریکر ها از مدار در برابر بروز آن محافظت می کنند.
کنتاکتور چیست؟
کنتاکتور ها ساختمان ساده تری در مقایسه با مدار شکن ها دارند. جریان خط در کنتاکت ها جریان دارد. کنتاکت دو بخش ثابت و متحرک دارد. با تحریک بوبین کنتاکت های متحرک مسیر جریان خط را باز و بسته می کنند. در حقیقت کنتاکتور ها چندین تیغه هستند که از یک سیم پیچ الکترومغناطیسی به نام بوبین فرمان می پذیرند.
بوبین به دور یک هسته آهنی پیچیده شده است. هسته آهنی دو قسمت دارد. بخش ثابت و بخش متحرک. بخش متحرک به کنتاکت های متحرک متصل می شود. با مغناطیسی شدن بوبین بخش متحرک هسته آهنی حرکت می کند و در وضعیت کنتاکت ها تغییر ایجاد می شود.
کنتاکتور ها در دسته بندی تجهیزات سوئیچینگ مدار قرار می گیرند. به همین دلیل فاکتور هایی مانند تعداد دفعات قطع و وصل بالا و استهلاک مکانیکی در تولید این تجهیزات اهمیت دارد.
در مقاله کنتاکتور چیست و چه کاربردهایی دارد؟ به بررسی بیشتر این تجهیزات پرداختیم.
تفاوت کنتاکتور و بریکر مدار از منظر عملیاتی
بحث بررسی تفاوت های کنتاکتور و بریکر برای افراد فنی به دلیل ایجاد دید بهتر و درک عمیق تر از عملیات این کلید ها جذاب است. در ادامه مهم ترین تفاوت های این دو تجهیز را مقایسه می کنیم.
تفاوت کنتاکت ها در کنتاکتور و بریکر
همانطور که توضیح داده شد در کنتاکتور و بریکر جریان خط، از کنتاکت ها عبور می کند. تیغه ها در کنتاکتور برای تعداد دفعات بالای قطع و وصل طراحی شده اند اما در بریکر به ندرت و تنها در شرایط بروز خطا نیاز به قطع ارتباط کنتاکت ها داریم.
تفاوت در صدور فرمان قطع
تفاوت مهم دیگری که وجود دارد نحوه صدور فرمان قطع است. در کنتاکتور فرمان قطع و وصل کنتاکت ها با تغذیه و یا عدم تغذیه بوبین اتفاق می افتد. مشخصات جریان بوبین با مشخصات جریان خط می تواند متفاوت باشد. تغذیه بوبین می تواند توسط PLC و یا از طریق یک مدار فرمان صورت بگیرد.
اما در بریکر جریان خط با جریانی که از واحد شناسایی خطا عبور داده می شود یکی است. این کار به دلیل حفاظت بر خط (لحظه ای) از مدار ضرورت دارد. در واقع دستور قطع و سوئیچ کنتاکت ها بر اساس تغییرات جریان خط اصلی صادر می شود.
به طور خلاصه با کنتاکتور به تنهایی و بدون سیگنال کنترلی هیچ تغییری در مدار رخ نمی دهد. اما بریکر به صورت اتومات در صورت بروز خطا در مدار وارد عمل می شود.
تفاوت کنتاکتور و بریکر در تعداد دفعات قطع مدار
کنتاکتور به طور مداوم و در تعداد دفعات بالا مدار را قطع و وصل می کند. اما تعداد دفعاتی که بریکر مدار را قطع می کند بسیار محدود است و تنها در شرایط بروز خطا این اتفاق می افتد. این موضوع به دلیل استهلاکی که کنتاکتور با آن مواجه است اهمیت دارد.
اغلب تیغه های کنتاکتور پس از مدتی دچار آسیب می شود و کنتاکتور نیاز به سرویس پیدا می کند.
مقاله آشنایی با خرابی های کنتاکتور به دلایل این موضوع پرداخته است.
تفاوت شرایط کاری مدار
سرایط کاری از دیگر موارد تفاوت کنتاکتور و بریکر است. کنتاکتور ها برای کار در شرایط عادی مدار طراحی شده اند. اما بریکر ها در شرایط بحرانی مدار وارد عمل می شوند. این موضوع در ظرفیت های عایقی و طراحی فیزیکی این تجهیزات اهمیت دارد. بریکر باید بتواند جریان و ولتاژ هایی بیشتر از حد انتظار را مدیریت کند اما کنتاکتور در شرایط عادی مدار با محدودیت های عایقی نرمال کار می کند.
تفاوت کنتاکتور و بریکر در جریان عبوری از خط
حداکثر جریان عبوری از خط در کنتاکتور ها به صورت کلی پایین تر از حداکثر جریان عبوری از بریکر هاست. به طور مثال کلید هوایی زیمنس تا 6300 آمپر ظرفیت دارد اما حداکثر ظرفیت کنتاکتور زیمنس تا 800 آمپر است.
جمع بندی
بحث پیرامون تفاوت کنتاکتور و بریکر به درک بهتر از عملکرد و موارد استفاده هر یک از این دو کمک می کند. مهم ترین تفاوت این دو تجهیز عبارت است از:
- کنتاکتور یک کلید ساده است که به منظور قطع و وصل جریان مدار به کار میرود. از طرفی بریکر ها تجهیزاتی هستند که نقش محافظت از مدار الکتریکی را دارند.
- در کنتاکتور با بالا رفتن ولتاژ بوبین جریان خط وصل می شود اما در بریکر در صورت بالا رفتن جریان خط واحد شناسایی خطا وارد عمل می شود و مدار را قطع می کند.
- کنتاکتور در شرایط عادی مدار کار می کند اما بریکر ها تنها در شرایط بروز خطا وارد عمل می شوند.
- در کنتاکتور در شرایط عادی کار تیغه ها باز است و با تحریک بوبین بسته می شوند اما در بریکر تیغه ها در حالت کار عادی تجهیز باز هستند و در صورتی که بریکر عمل کند بسته می شود.
- بریکر جریان های بالاتری را از خود عبور می دهند.